Staw kolanowy (łac. articulatio genus) jest największym stawem człowieka, jednocześnie ze względu na swoje umiejscowienie, budowę i funkcje jest najbardziej narażony na urazy. Kolano jest odmianą stawu zawiasowego i łączy udo z podudziem.
Rys.1 Budowa stawu kolanowego
Kolano z jednej strony musi być bardzo elastyczne, żeby móc wykonywać wszystkie swoje ruchy, a z drugiej strony musi być bardzo wytrzymałe ze względu na przeciążenia. Podczas chodu działa na nie duża siła. Najmocniejszym mięśniem stawu jest - mięsień czworogłowy - to główny stabilizator.
Panewkę stawu tworzą lekko wklęsłe kłykcie kości piszczelowej i powierzchnie stawowe rzepki, natomiast jego główkę wypukłe kłykcie kości udowej.
W kolanie znajdują się dwie łąkotki, które w czasie ruchów dopasowują powierzchnie stawowe. Mechanicznie jest to staw zawiasowy, umożliwiający zginanie i prostowanie oraz rotację, kiedy staw jest zgięty.
Staw kolanowy wzmocniony jest więzadłami:
Staw kolanowy jest złożonym stawem, poddawanym ciągłej pracy, dlatego musi być dostarczana do niego maź stawowa. W okolicy stawu kolanowego jest kilka kaletek maziowych zaopatrujących je w maź:
Kolano to największy staw w ciele człowieka i jest narażony na największe obciążenia. Dlatego należy zadbać o niego w odpowiedni sposób uzupełniając niski poziom mazi stawowej i odżywiając chrząstki stawowe.
Łąkotki są to włóknisto-chrzęstne struktury, o kształcie półksiężyców. Zbudowane są z mocno zbitej, odpornej na zgniatanie, elastycznej tkanki. W jej skład wchodzi głównie woda (ok 74%) kolagen typ I, kwas hialuronowy, fibrochondrocyty i pretoglikany. Ich główna funkcja to zapewnienie amortyzacji powierzchni stawowych oraz rozprowadzanie mazi stawowej w kolanie. Są one różnych rozmiarów, a ich główna rolą jest dopasowanie do siebie powierzchni stawowych między piszczelą a kością udową i umożliwiają ruchu obrotowe przy zgiętym kolanie. Dwie łąkotki występujące w kolanie tworzą zagłębienia na których opierają się kuliste powierzchnie stawowe kłykci kości udowej.
Rys.3 Budowa łąkotki widok z góry
Rys.4 Budowa łąkotki widok z przodu
Łąkotki są ruchome, kiedy zginamy kolano łąkotki przesuwają się w tył, a kiedy prostujemy przesuwają się w przód. Wyróżniamy łąkotki:
Składa się z dwóch warstw:
W środku pomiędzy obiema warstwami znajduje się tzw. ciało tłuszczowe podrzepkowe, którego zadaniem jest wypełnienie przestrzeni powstającej podczas ruchu kolana. W kolanie jest wzmocniona dzięki więzadłom zewnętrznym. Dodatkowo jeszcze od wewnątrz wspomagają je więzadła związane z łękotkami i więzadła krzyżowe.
Na kolano działa duża siła, dlatego kolano ma swój własny solidny system który go stabilizuje, tworzą go dwie warstwy więzadeł:
Wewnętrzne więzadła - krzyżowe
Więzadła związane z łąkotkami
Zewnętrzne więzadła
Więzadła poboczne wzmacniają staw kolanowy z obu stron. Napinają się kiedy kolano jest wyprostowane, dzięki temu stabilizują staw. Kiedy kolano się zgina rozluźniają i pozwalają na lekką rotację. Dzięki tym więzadłom niemożliwe jest odwodzenie i przywodzenie kolana:
Więzadła związane z rzepką
Więzadła torebki stawowej
Mięśnie oprócz nadawania odpowiedniego ruchu mają także funkcję stabilizatorów czynnych. Najważniejszą rolę odgrywa tutaj mięsień czworogłowy odpowiadając za prostowanie stawu oraz jego stabilizację w płaszczyźnie strzałkowej. Jego antagonistą są mięśnie: dwugłowy uda, półbłoniasty i półścięgnisty. Które prostują kolano.
Uszkodzenia więzadeł kolana-Są one wynikiem skręceń, mogą pojawiać się równocześnie z uszkodzeniami innych okolic ciała w wyniku tzw. urazów wielomiejscowych. Skutkiem uszkodzenia więzadła często jest niestabilność kolana. Niestabilność to stan, w którym kolano w wyniku urazu posiada nadmierną ruchomość w stosunku do stanu fizjologicznego.
Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego
Najczęściej uszkodzeniu ulega więzadło krzyżowe przednie. Więzadło to tworzy jeden z głównych elementów stabilizujących kolano, zapobiega przesuwaniu się goleni do przodu względem kości udowej. Uszkodzenia tej struktury prowadzą do poważnych zaburzeń wzorca chodu spowodowanego zanikiem mięśnia czworogłowego i upośledzeniem mechanizmu blokującego kolano . Zaburzone zostaje również czucie głębokie.
Charakterystyczne chrupanie w stawie kolanowym oznacza zaburzenia w jego funkcjonowaniu. Należy się niezwłocznie zgłosić do specjalisty, aby określić źródło tych dolegliwości.
Uszkodzenia łąkotki
Przyczyny są bardzo różne, choć najczęściej najczęściej podczas niekontrolowanego skrętu zewnętrznego podudzia przy zgiętym stawie kolanowym. Dzieje się to w czasie zajęć sportowych (narty, piłka nożna lub siatkowa), w trakcie wykonywania pracy (uraz bocznej powierzchni stawu kolanowego), a nawet podczas banalnych zajęć domowych (wstawanie z pozycji kucznej). Również niestabilność kolana z powodu uszkodzenia więzadła krzyżowego predysponuje do uszkodzeń łąkotek. Bardzo chakarterystyczne objawy uszkodzenia łąkotki to:
Uszkodzenia chrząstki stawowej są często wynikiem raczej niestabilności stawu kolanowego. Uszkodzenia chrząstki mają często miejsce przy złamaniach śródstawowych kolana oraz stłuczeniach kolana. Chrząstka ulega degradacji również podczas choroby zwyrodnieniowej stawów, chorób reumatycznych i innych. Najpopularniejszym czynnikiem sprzyjającym chorobom chrząstki stawowej stawów kolanowych jest nadwaga.
Rys.5 Naderwanie łąkotki i leczenie
Autor
Magda Łazarska, mgr fizjoterapii