RZS, czyli reumatoidalne zapalenie stawów (arthrits rheumatica), zwane niegdyś 'gościec przewlekły postępujący' jest reumatyczną, uogólnioną chorobą tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym. Oznacza to, że chory organizm niszczy własne tkanki, co najbardziej ujawnia się deformacjami stawów, ich bólem oraz sztywnością.
Etiologia choroby nie jest znana. Jako czynniki predysponujące do wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów często wskazuje się czynnik genetyczny oraz defekt układu odpornościowego. Osoby palące papierosy oraz narażone na silny stres również mają większe ryzyko zachorowania oraz narażone są na cięższy przebieg choroby. Na reumatoidalne zapalenie stawów chorują osoby w różnym wieku, choć najczęściej pierwsze objawy pojawiają się między 30 a 50 rokiem życia. Choroba dotyczy głównie kobiet, chorują one około 3-4 razy częściej niż mężczyźni. U mężczyzn częstotliwość występowania choroby zwiększa się wraz z wiekiem. W krajach rozwiniętych na RZS choruje około 1 na 100 osób.
Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów są charakterystyczne, a jednocześnie różnorodne. Zwykle choroba rozwija się dość podstępnie. Początkowymi objawami mogą być:
W dalszej kolejności zwykle pojawia się sztywność poranna. Objawy te zaliczane są do tzw. objawów prodromalnych, czyli zwiastujących, które poprzedzają wystąpienie typowych dla reumatoidalnego zapalenia stawów objawów klinicznych.
Wraz z upływem czasu pojawiają się objawy ze strony narządu ruchu, należą do nich:
Zmiany stawowe pojawiające się w przebiegu RZS najczęściej dotyczą stawów:
Rzadziej obejmują:
Charakterystyczne jest to, że choroba atakuje stawy symetrycznie po obu stronach ciała. Toczący się w stawach proces zapalnym rozpoczyna się od:
Uszkodzenie struktur wewnątrzstawowych i toczący się proces zapalny sprzyja powstawaniu wtórnych zmian zwyrodnieniowych.
Konsekwencją długo trwającej choroby są przykurcze i nadwichnięcia stawów, a także deformacje stawowe.
W obrębie stóp najczęściej obserwuje się:
Zniekształcenia kończyn dolnych zaburzają poruszanie się. Ból i ograniczenia ruchomości sprawiają, że chód osoby chorej na RZS staje się wolniejszy, kroki ulegają skróceniu, a stopa ustawia się na brzegu przyśrodkowym.
W obrębie rąk natomiast występuje ulnaryzacja, czyli łokciowe odchylenie palców ręki oraz zniekształcenie palców w postaci "łabędziej szyjki" objawiające się przeprostem w stawie międzypaliczkowym bliższym lub "palca butonierkowatego", w którym przeprost występuje w stawie śródręczno-paliczkowym i międzypaliczkowym dalszym.
Oprócz powyższych objawów dotyczących zajętych procesem zapalnym stawów, w przebiegu zwykle długo trwającego reumatoidalnego zapalenia stawów występują zmiany także w innych narządach. Do zmian pozastawowych należą zlokalizowane głównie w okolicy:
Toczący się w przebiegu choroby proces zapalny może przyspieszyć rozwój lub spowodować zwiększenie ryzyka wystąpienia:
RZS sprzyja także powstawaniu:
Częstym objawem występującym w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów jest zespół suchości, który wywołany jest zapaleniem spojówek. U wielu chorych obserwuje się stany depresyjne lub zmiany osobowości.
Zmiany jakie wywołuje reumatoidalne zapalenie stawów widoczne na RTG.
Wokół zajętych procesem zapalnym stawów na zdjęciach radiologicznych widoczna jest osteoporoza przynasadowa, nadżerki, geody zapalne oraz zniszczenia stawów w zaawansowanych okresach choroby.
Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą mającą długotrwały przebieg, zwykle postępujący. Choroba zazwyczaj przebiega z okresami zaostrzeń i remisji, jednak ich długości i dynamiki nie da się przewidzieć. Czasami zdarza się, że RZS przebiega w sposób ciągły. Wówczas przebieg choroby jest szybszy i w niedługim czasie dochodzi do znacznych zniekształceń stawów, utrudniających, a nawet uniemożliwiających samodzielne funkcjonowanie.
Okresy te określa się według najbardziej zajętego stawu.
Istnieje kilka sposób określenia stopnia zaawansowania choroby reumatoidalnego zapalenia stawów. Skale te służą ocenie stopnia zaawansowania choroby oraz doboru właściwego sposobu leczenia.
Ze względu na brak poznanych przyczyn choroby profilaktyka jest taka sama jak w przypadku innych chorób stawów. Istotnym czynnikiem niewątpliwie jest dieta, która zawiera produkty minimalizujące dolegliwości, oraz takie które działają przeciwzapalnie.
Osoby cierpiące z powodu RZS mają zazwyczaj niski poziom mazi stawowej, a co gorsza maź ta jest o bardzo niskiej jakości ze względu na ciągle toczący się stan zapalny w organizmie. Aby złagodzić objawy RZS poleca się naturalnie uzupełniać maź stawową. Odpowiedni będzie kwas hialuronowy połączony z chondroityną. To dwa podstawowe składniki budujące stawy. Kwas hialuronowy jest głównym składnikiem mazi stawowej, dlatego jego uzupełnianie jest tak istotne. Chondroityna wpływa na regenerację chrząstki stawowej. W przypadku RZS składniki te odgrywają kluczową rolę zwłaszcza kiedy chcemy się pozbyć dokuczliwych i bolesnych dolegliwości ze strony stawów.
Ruch - postaw na umiarkowaną aktywność, która nie będzie dodatkowo obciążała stawów. Na pewno sprawdzą się ćwiczenia w odciążeniu, długie spacery czy basen.
mgr Monika Musialik-Skinderowicz
Certyfikowany Terapeuta metody McKenzie, Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach kierunku Fizjoterapia.