Poznaj sytuację osób cierpiących na dolegliwości reumatyczne w Polsce. W artykule prezentujemy wyniki badania ankietowego, w ramach którego Pacjenci oceniali zadowolenie z dostępu do specjalistycznych usług medycznych, poziomu wydatku na leczenie, czasu oczekiwania na diagnozę oraz na włączenie do procesu leczenia specjalistycznego.
Raport „Ja Pacjent 2017” pokazuje perspektywę Pacjentów w kontekście stanu opieki reumatologicznej w naszym kraju. Publikacja przygotowana i opublikowana przez organizację 3majmy się razem zestawia dane dotyczące dostępności świadczeń zdrowotnych dla osób z chorobami reumatycznymi.
Na choroby reumatyczne w Europie cierpi nawet 120 mln osób. I choć dokładne wskazanie liczby osób chorujących na dolegliwości reumatyczne jest bardzo trudne, to szacuje się, że w samej Polsce liczba chorych sięga 10 mln osób. Głównym celem raportu było pokazanie, z jakimi trudnościami muszą borykać się chorzy w kontekście dostępności świadczeń specjalistycznych oraz psychologicznych aspektów choroby. Wieloaspektowe ujęcie tematu uwidoczniło wiele problemów. Największym problemem okazał się brak dobrej organizacji systemowej podmiotów odpowiedzialnych za zarządzenie i organizację procesu leczenia.
Badanie zostało przeprowadzone wśród 270 osób cierpiących na choroby reumatyczne, z czego 251 stanowiły kobiety, a 19 osób to mężczyźni. Ze względu na dominującą przewagę kobiet w badaniu, prezentowane wyniki odnoszą się głównie do sytuacji kobiet chorujących na dolegliwości reumatyczne.
W prezentowanej grupie osób zdecydowaną większość stanowiły kobiety w wieku 31-40 lat (115 osób), w dalszej kolejności w wieku 21-30 lat (76 osób) oraz 41-50 lat (49 osób). Przeprowadzone badanie jednocześnie obala powszechnie obecny mit w społeczeństwie, że choroby reumatyczne dotyczą przede wszystkim osób w podeszłym wieku.
Dominującą dolegliwością wśród ankietowanych było reumatoidalne zapalenie stawów (88 osób) oraz toczeń rumieniowaty układowy (43 osób). Wśród wszystkich badanych 112 osób (41,5%) posiadało orzeczenie o niepełnosprawności.
Ograniczona dostępność świadczeń zdrowotnych to jeden z najsłabszych punktów polskiego systemu opieki zdrowia. Badanie potwierdziło, iż w okresie od ostatniego badania (2014 r.) nie zanotowano w tym zakresie znaczącej poprawy.
W badaniu analizowano pięć głównych aspektów, w tym:
3. Dostępność do leczenia specjalistycznego – Pacjenci, u których zdiagnozowano choroby reumatyczne, powinni być pod stałą kontrolą reumatologa. Niestety badania pokazują, że Pacjenci bardzo rzadko korzystają z wizyt reumatologicznych. Głównym problemem w regularnym korzystaniu ze świadczeń jest ich niska dostępność. Pacjenci deklarowali w badaniu, że średni okres oczekiwania na wizytę wynosił ponad 3,5 miesiące. Najczęściej Pacjenci oczekiwali na wizytę ok. 1 miesiąca. Wynik ten oznacza poprawę w stosunku do badania przeprowadzonego trzy lata temu. Niestety duża grupa pacjentów musiała czekać na wizytę nawet ponad 4 miesiące, a część ponad pół roku. Długi okres oczekiwania na wizytę ze środków NFZ niestety zmusza wielu Pacjentów do korzystania z prywatnego leczenia. W najgorszej sytuacji są pacjenci, którzy ze względu na niski poziom dochodów nie są w stanie opłacić wizyt u lekarzy specjalistów. Warto także podkreślić, że późne rozpoznanie choroby może powodować szybki rozwój choroby, który w konsekwencji wymusza na Pacjencie konieczność rezygnacji z pracy zawodowej.
Zgodnie z danymi NFZ w Polsce praktykuje 1244 lekarzy reumatologów, jednak ok. 1/3 lekarzy praktykuje jedynie prywatnie. Taka sytuacja jest dość niekorzystna dla Pacjentów, albowiem oznacza konieczność pokrywania kosztów leczenia ze środków własnych.
Pacjenci powinni korzystać także z pomocy ortopedy lub reumoortopedy. Tutaj jednak sytuacja uległa pogorszeniu i wydłużył się okres oczekiwania na leczenie do ponad czterech miesięcy.
Aby przeciwdziałać znacznemu pogarszaniu się stanu zdrowia, wskazane jest korzystanie z regularnej rehabilitacji. Wyniki badań pokazały, że na 270 osób, tylko 171 korzystało w okresie ostatnich trzech lat z rehabilitacji. Najczęściej pacjenci rehabilitują się w poradniach publicznych lub na oddziałach. Zdecydowanie mniej osób korzysta z rehabilitacji prywatnych, które wymagają samodzielnego pokrycia kosztów.
Niska częstotliwość korzystania z rehabilitacji wynika także z bardzo długiego okresu oczekiwania na rehabilitację. W porównaniu z wynikami z trzech lat wstecz obecnie wydłużył się okres oczekiwania i wynosi średnio 6,5 miesiąca. W niektórych województwach okres ten wynosi średnio 1 rok.
Mając na uwadze takie aspekty jak szybkość dostępu do leczenia, a także sam przebieg leczenia, Pacjenci biorący udział w badaniu określili ogólne zadowolenie z uzyskanej pomocy specjalistycznej. Niestety poziom zadowolenia pacjentów nie był na wysokim poziomie.
Pacjenci skarżyli się przede wszystkim na następujące kwestie:
W czasie badania ankietowego 60% Pacjentów potwierdziło, że otrzymuje od lekarza specjalisty satysfakcjonujące odpowiedzi na pytania. Niestety 37% Pacjentów nie było zadowolonych z poziomu uzyskiwanych odpowiedzi. W wielu przypadkach brak zadowolenia związany był bezpośrednio z bardzo krótkim czasem wizyty. Bardziej niezadowoleni byli Pacjenci, których wizyta trwała poniżej 15 minut (66,2%). Z kolei Pacjenci, których wizyta trwała powyżej 30 minut wskazywali (89,2%), że uzyskali w czasie wizyty wyczerpujące informacje.
Na mniejsze zadowolenie Pacjentów wpływa także fakt, iż korzystają z opieki specjalistycznej w mniejszym stopniu, niż tego potrzebują. Pacjenci jako najczęstsze powody ograniczonego korzystania z opieki medycznej wymieniali – brak wolnych terminów w poradniach specjalistycznych, brak pieniędzy, brak czasu na wizyty u lekarzy oraz problemy z dojazdem.
Bardzo dużym problemem jest także brak podejścia interdyscyplinarnego. Poza reumatologiem Pacjenci powinni mieć także dostęp do lekarza pierwszego kontaktu, rehabilitanta, neurologa, psychologa, ortopedy, dietetyka, czy pielęgniarki środowiskowej.
Przeprowadzone badanie pokazało, że średnio połowa wizyt opłacana jest z własnych środków Pacjentów. Największe wydatki ponoszą jednak Pacjenci na:
Uśrednione statystyki wskazują, że Pacjenci wydają średniorocznie ponad 3300 zł na leczenie. Mając na uwadze często ograniczenia związane z wykonywaniem pracy zawodowej, jest to duży wydatek. Dodatkowo Pacjenci, którzy decydują się na skorzystanie z rehabilitacji, wydają średnio rocznie ponad 1 tys. zł. Dużym wydatkiem jest także koszt pomocy psychologicznej (prawie 1 tys. zł rocznie) oraz koszty związane z zakupem sprzętu rehabilitacyjnego.
Przeprowadzone badanie ankietowe niestety nie przynosi pozytywnych informacji dla chorych. Malejąca liczba poradni reumatologicznych finansowanych ze środków NFZ przekłada się jednoznacznie na utrudnienia w dostępie do specjalistycznej opieki medycznej. To z jednej strony opóźnia wczesną diagnostykę, która umożliwiłaby niedopuszczenie do reemisji choroby. A z drugiej strony oznacza mniejsze szanse na skuteczne i regularne leczenie w wyniku braku systematyczności w monitorowaniu postępów choroby.
Sytuację Pacjentów w Polsce z pewnością poprawiłoby interdyscyplinarne podejście do leczenia. Łatwy i szybki dostęp do zespołu specjalistów o różnych specjalnościach (reumatolog, ortopeda, psycholog, dietetyk rehabilitant) znacznie zahamowałoby uboczne skutki chorób. W pierwszej jednak kolejności najważniejsze jest przyspieszenie procesu diagnostyki. Aby osiągnąć powyższe cele, konieczne jest nie tylko zwiększenie nakładów finansowych na leczenie, ale także poprawa organizacji systemu zdrowia pomiędzy wszystkimi podmiotami, a więc zarówno placówkami medycznymi, jak i podmiotami podejmującymi decyzje finansowe i organizacyjne w służbie zdrowia.