Choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych wiąże się ściśle z trybem życia współczesnego człowieka, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych, gdzie wraz z postępem cywilizacji stale obniża się naturalna aktywność fizyczna. Choroba ta może dotyczyć jednego lub obu stawów biodrowych.
W początkowej fazie choroba nie daje o sobie znać.
Chrząstka szklista pokrywająca i wyściełająca powierzchnie stawowe stopniowo ulega starciu, na skutek czego odsłonięte zostają powierzchnie kostne, które zaczynają o siebie trzeć. Dochodzi do zmian w nasadach kości oraz zapalenia błony maziowej stawu, co prowadzi do uszkodzenia struktur i funkcji stawu. Powoduje to także narastanie objawów bólowych, zmniejszenie aktywności życiowej oraz pogorszenie jakości życia.
Częstotliwość jej występowania jest różna w poszczególnych krajach, np. :
Rys.1 Budowa stawu biodrowego
Stanowią ok. 48% wszystkich przypadków występowania koksartrozy. Do grupy tej zalicza się pacjentów, u których pomimo zebrania dokładnego wywiadu oraz wykonania badań klinicznych i radiologicznych nie można jednoznacznie wskazać czynnika wywołującego chorobę, jej przyczyna uznawana jest jako nieznana.
Stanowią 52% wszystkich przypadków zachorowań na chorobę zwyrodnieniową stawów biodrowych. Są skutkiem wad wrodzonych lub nabytych, takich jak np.:
Rys.2 Koksartroza - osteoartroza stawu biodrowego
Oprócz zaburzeń w budowie i mechanice stawu biodrowego ryzyko wystąpienia zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego występują także zaburzenia metaboliczne i hormonalne.
Czynniki wpływające na rozwój choroby to min.
Zaburzenia hormonalne i metaboliczne odgrywają znaczną rolę w występowaniu choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych głównie u kobiet. Wiąże się to z wpływem niektórych hormonów, zwłaszcza estrogenów na przemianę materii w tkance kostnej u kobiet po menopauzie.
Zależność pomiędzy otyłością a występowaniem choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych także jest bardziej widoczna u kobiet niż u mężczyzn.
Poprzez występującą wraz z otyłością hipercholesterolemią zmianie może ulegać skład płynu stawowego lub może dojść do zaburzeń odżywiania podchrzęstnej warstwy kości. Otyłość oraz znaczna nadwaga, podobnie jak występowanie cukrzycy ma wpływ na szybszy przebieg koksartrozy.
W artrozie stawu biodrowego (koksartrozie) najczęściej zgłaszanym przez pacjentów objawem jest:
Chory stara się oszczędzać kończynę dotkniętą procesem zwyrodnieniowym, co może doprowadzić do zaników mięśni uda i pośladka. Na skutek przykurczu chora kończyny dolna ustawia się w pozycji zgięcia, odwiedzenia i rotacji zewnętrznej. Zdeterminowany przez objawy bólowe i występujący przykurcz chód osoby ze zmianami zwyrodnieniowymi stawów biodrowych jest bardzo charakterystyczny. Wiąże się to z tym, iż chory unika obciążania strony dotkniętej procesem zwyrodnieniowym, kompensując to wykonywaniem wahadłowych i rotacyjnych ruchów tułowia. Chód taki powoduje jednak powstawanie koślawości kolana oraz ustawiania podudzia w rotacji zewnętrznej. Jeszcze trudniejsza sytuacja występuje, gdy u danej osoby procesem zwyrodnieniowym objęte są oba stawy biodrowe. Wówczas, na skutek skrzyżowania nóg pacjent ma jeszcze większe problemy z poruszaniem się. Ustawiając stopy na ich zewnętrznych krawędziach zmniejsza się płaszczyzna podparcia, co powoduje iż chód staje się bardziej chwiejny i pojawia się większe ryzyko upadku.
Na podstawie zdjęcia RTG określa się czy obraz stawu jest prawidłowy, czy występujące zmiany są łagodne, umiarkowane, czy zaawansowane. Należy jednak pamiętać, że nie zawsze stopień zaawansowania zmian zwyrodnieniowych i odczuwane przez pacjenta objawy bólowe są odzwierciedlane na zdjęciu radiologiczny. Podobnie odwrotnie, widoczne na zdjęciu radiologicznym znaczne zaawansowanie zmian zwyrodnieniowych nie zawsze daje proporcjonalne objawy bólowe. Uzależnione jest to głównie od stopnia podrażnienia torebki stawowej i zapalenia błony maziowej. Na podstawie zdjęć radiologicznych określa się także postać koksartrozy.
Wśród postaci z przemieszczeniem wyróżnić można:
Nazwy te pochodzą od kierunku przemieszczenia się głowy kości udowej względem panewki stawowej. Określenie stopnia zaawansowania choroby oraz jej postaci pozwala wybrać najbardziej odpowiednie dla danego pacjenta leczenie.
Dobierając plan leczenie należy zwrócić uwagę zwłaszcza na możliwości fizyczne oraz codzienną dietę i częstotliwość aktywności fizycznej.
Autor: Monika Musialik-Skinderowicz
Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach kierunku Fizjoterapia.